Phong tục đón Rằm tháng 7 của người dân các nước Châu Á

Tháng 7 âm lịch còn có tên dân gian là "tháng cô hồn". Trong tháng 7 Âm lịch, nhiều quốc gia ở Châu Á có phong tục cúng Rằm vào ngày 15/7. Đây cũng là mùa Vu Lan - dịp để người dân báo hiếu bậc sinh thành và tưởng nhớ những người thân đã qua đời. Vào ngày chính Rằm là cao điểm của các hoạt động nghi lễ này ở nhiều nơi khắp Châu Á như Trung Quốc, Đài Loan, Nhật Bản, Malaysia, Singapore, Indonesia...

Trung Quốc

Lễ cúng cô hồn có nguồn gốc từ Trung Quốc, bắt nguồn gốc từ Đạo giáo thời hậu Đông Hán. Quan niệm của đạo này cho rằng, tiết Trung Nguyên bắt đầu từ ngày mồng 1 tháng 7 Âm lịch (ngày “mở cửa quỷ môn”) cho đến ngày 30 tháng 7 (ngày “đóng cửa quỷ môn”).

Đầu tháng này, cửa địa ngục mở ra cho các cô hồn bị chết oan, chết bất đắc kỳ tử hay chết mà không có người thân thờ cúng… sẽ được lên dương thế để thọ hưởng sự cúng tế và nhận đồ thế chấp của người trần gian, cũng như tìm người thế mạng.

Người trần gian muốn tránh các cô hồn phá rối hay làm hại tính mạng của mình nên vào ngày Rằm tháng 7 họ làm lễ ngoài trời. Họ bày các vật phẩm, đồ ăn thức uống và những loại vàng mã, hình nộm để cúng các cô hồn. Trước là cho cô hồn ăn uống, sau là cầu mong cô hồn đừng làm hại mình.

Ở Trung Quốc, lễ cúng cô hồn được gọi là Tiết Trung Nguyên, người Việt đọc thành Tết Trung Nguyên. Tết Trung Nguyên được các Phật tử người Hoa tổ chức từ ngày đầu tháng 7 cho đến hết ngày 30/7 (Âm lịch). Ngày cúng có thể được lựa chọn sao cho hợp lý. Có nơi người dân cho rằng, ban đêm sau khi đã đón được linh hồn tổ tiên về nhà thì ban ngày phải dâng lễ cúng ba bữa, từ mùng 1 tới hết tháng, mỗi lần dâng lễ đều phải đốt tiền vàng quần áo.

Lễ này thường được tổ chức vào buổi chiều hoặc ban đêm, vì người ta tin rằng các linh hồn lang thang sẽ thoát khỏi địa ngục lúc mặt trời lặn. Các nhà sư và thầy cúng thường ném gạo hoặc những thức ăn nhỏ khác vào không khí theo mọi hướng để phân phát cho các linh hồn.

Vào ngày 15/7 (Âm lịch), cõi thiên đàng và địa ngục và cõi người sống mở cửa và cả tín đồ Đạo giáo và Phật giáo sẽ thực hiện các nghi lễ để chuyển hóa và giải oan khổ của người quá cố. Họ chuẩn bị đồ cúng ba lần một ngày dâng lên ban thờ gia tiên, trước khi bày đồ cúng ra ngoài cửa cho những linh hồn lang thang nơi trần thế. 

 Trên mâm cúng của người Hoa ngày nay, nhất định không thể thiếu món dưa, cùng hoạt động đặc sắc nhất là thả đèn lồng hoa sen giúp dẫn đường cho cô hồn ngạ quỷ. Trong ngày Tết Trung Nguyên, chư Tăng thường tổ chức các buổi lễ cầu nguyện cho người quá cố.

Những khóa lễ đặc biệt được tổ chức ở các chùa suốt cả ngày lẫn đêm để cầu nguyện cho các vong linh đã quá vãng, cho những vong hồn đang bị đói khát giày vò nơi cảnh giới địa ngục, ngạ quỷ được ấm no, an lành.

Ở Bắc Kinh, đến mùa Vu Lan, người ta đi thăm viếng phần mộ của người thân đã quá cố và sửa sang, quét dọn lăng mộ. Họ cúng thực phẩm và đốt giấy tiền, vàng mã cho những người đã khuất với niềm tin rằng linh hồn người mất sẽ nhận được. Nhờ vậy mà các vong linh ấy sẽ đỡ khổ, đỡ vất vả, đồng thời không quấy rầy đến công việc làm ăn, sinh sống của người còn sống và phù hộ cho người sống được ăn nên làm ra. Ở Thượng Hải có tục thả đèn lồng hoa sen nhưng phía đuôi thuyền sẽ đốt đèn giấy có màu xanh đỏ. Nghi lễ thả hoa đăng xuống sông hồ để cầu an, dẫn đường cho các linh hồn trở về cõi âm.

Tại các địa phương khác, có những tập tục hay và lạ như: Thả bốn chiếc thuyền trên sông, một thuyền chứa Kinh Phật, một thuyền chở những đĩnh tiền làm bằng giấy thiếc, một thuyền đặt đèn lồng và thuyền còn lại chứa đồ ăn cúng lễ cho cô hồn tại Giang Tô

Ở Phúc Kiến, vào ngày lễ Vu Lan, tất cả những người con gái đã thành gia thất dù ở nơi nào cũng phải về tặng quà cho cha mẹ, món quà đó được đặt trong chiếc hòm hoặc rương, gồm quần áo mũ mão.

Riêng ở Quảng Tây, người dân thường giết vịt để cúng bái vì cho rằng các linh hồn thường đứng trên mình vịt, nhờ vịt “cõng” mà có thể tự do đi lại giữa âm thế và dương gian. Người Hoa tại đây hành lễ Vu Lan từ mùng 7 âm đến tối 14 âm (hoặc 13 âm), để đón tiếp và tống tiễn tổ tiên. Sau khi làm lễ tống tiễn có đồ ăn mặn, người nhà sẽ phải đốt bao lì xì có ghi tên húy của tổ tiên.

Đài Loan

Tại Đài Loan, theo truyền thống vào dịp Rằm tháng 7, mỗi hộ gia đình Đài Loan sẽ chuẩn bị thịt, hoa quả, hoa tươi và các thứ khác để cúng cho những bóng ma đói tại một ngôi miếu hoặc trên một bàn thờ tạm phía trước nhà. Ngoài ra, họ cũng mời các nhà sư để cầu nguyện cho người thân qua đời cũng như linh hồn những người không có con cháu.

Đài Loan thường tổ chức những lễ hội rước ma với quy mô lớn ở nhiều nơi trên cả nước với hai phần chính là: rước ma với các xe chở hình nộm, hoa quả và múa lân.

Lễ cô hồn của Đài Loan có một phong tục lâu đời đó là thả đèn hoa đăng. Với ý nghĩa rằng đèn sẽ soi sáng đường cho những linh hồn chết trong nước, gọi các linh hồn lên mặt đất để hưởng đồ cúng và cầu nguyện cho các linh hồn được đầu thai sang kiếp khác. Người Đài Loan quan niệm rằng, đèn càng trôi xa thì càng được nhiều tài lộc.

Người dân thành phố Cơ Long, phía bắc đảo Đài Loan có một lễ hội dân gian quan trọng vào tháng 7 (Âm lịch) là lễ cầu siêu Trung Nguyên. Từ chiều 14/7, có nhiều hoạt động diễu hành trên các xe hoa, đi cùng là các nhóm nghệ thuật đường phố, nhóm múa lân… Các trường học, đoàn biểu diễn cũng tham gia vào đoàn diễu hành.

Cướp quà cũng là một hoạt động dân gian quan trọng vào tết Trung Nguyên ngày 15/7 Âm lịch. Sau lễ cúng bái, đồ lễ sẽ được mang ra cho mọi người “cướp”. Màn cướp quà ở thị trấn Đầu Thành, huyện Nghi Lan (Yilan) có quy mô lớn nhất hòn đảo.

Trên cây quà treo đầy đồ ăn như mực, bánh ú nhân thịt, mỳ gạo, thịt, cá... Các đội tham gia bắt buộc phải dùng cách leo chồng lên nhau mới có thể trèo lên các cột trụ và cây quà phết đầy bơ. Khi leo lên, họ sẽ lấy quà ném xuống cho khán giả. Đội nào lấy được cờ buộc trên ngọn cây quà sẽ giành chiến thắng.

Hồng Kông

Hồng Kông là một trong những nơi tổ chức ngày Rằm tháng 7 lớn nhất châu Á. Đối với các gia đình, lễ cúng cô hồn được tổ chức theo cách riêng của họ và kéo dài cả tháng 7 Âm lịch. Còn lễ lớn, chính thức được người dân Hong Kong tổ chức tại các miếu và chùa trên khắp cả nước trong 3 ngày 14, 15, 16 tháng 7 Âm lịch. Sự kiện này đã được tổ chức trong hơn 100 năm và nó được xem như môt loại di sản văn hóa phi vật thể của Hồng Kông.

Trong khoảng thời gian này, trên khắp Hồng Kông, du khách sẽ dễ dàng bắt gặp hình ảnh người dân ở mọi nơi như công viện, quảng trường, ven sông hay một vùng đất rộng để cúng tế tổ tiên và những bóng ma lang thang trên đường. Họ cúng thức ăn và đốt vàng hương, các giấy tiền vàng mã, thậm chí có người còn đốt nhà cửa, điện thoại đời mới nhất, tivi, tủ lạnh... với ý niệm "trần sao âm vậy".

Với những người già ở Hong Kong, đây là dịp để họ dâng đồ ăn, thức uống rất thịnh soạn tới người thân đã qua đời của mình với mong muốn người thân được ăn uống no đủ, phù hộ cho gia đình, con cháu. Tuy nhiên, trong lần cúng này, ngoài việc cúng cho người thân đã mất, người Hồng Kông còn dành hẳn một bàn với quan niệm “càng bày nhiều đồ ăn trên đó càng tốt” để có thể cho nhiều linh hồn, bóng ma lang thang trên đường có thể được ăn uống no đủ với ý niệm “làm họ ấm no để không quấy phá dương gian”.

Singapore

Cộng đồng người Hoa tại đảo quốc sư tử coi rằm tháng 7 là lễ hội để tưởng nhớ những người thân đã qua đời. Người Singapore đốt hình một vị thần bảo trợ các hồn ma bằng giấy cao hơn 8 mét trong lễ hội tháng 7. Họ nhìn cách vị thần cháy như thế nào để đoán vận của tương lai của mình.

Nét đặc sắc của mùa Vu Lan ở Singapore là màn biểu diễn "getai" dành cho những linh hồn lang thang nơi trần thế.

Các căn lều lớn được dựng ngoài trời và các buổi đấu giá tại các khu dân cư như Ang Mo Kio và Yishun. Ngoài ra còn có cả các màn biểu diễn, như kinh kịch và 'getai' (có nghĩa là ca đài trong tiếng Trung, tức là các chương trình biểu diễn trực tiếp trên sân khấu), với các câu chuyện về các vị thần và nữ thần, hài độc thoại, cũng như các bài hát và điệu nhảy đếm số. Điểm đến cho dịp rằm tháng 7 ở Singapore là khu Chinatown và miếu Lorong Koo Chye Sheng Hong thờ Đạo Lão.

Malaysia

Tương tự như Trung Quốc, Nhật Bản hay Hàn Quốc, Malaysia cũng tổ chức đón Rằm tháng 7 nhưmột lễ hội quan trọng trong năm. Nó cũng có tên là Hungry Ghost Festival (Lễ hội ma đói), dođó người dân thường làm rất nhiều món ăn thịnh soạn để cùng bái tổ tiên.

Ngoài ra, người dân Malaysia cũng đốt những hình nộm lớn, ăn mừng bằng tiệc ngoài trời, tổ chức các chương trình biểu diễn và cùng nhau cầu nguyện. 

Đối với người Hoa ở ở Malaysia, trong suốt tháng 7 âm lịch, họ cũng biểu diễn những tiết mục nghệ thuật như nhạc kịch, ca hát, nhảy múa... để phục vụ những linh hồn lang thang nơi trần thế. Mỗi buổi trình diễn kéo dài từ 20h đến nửa đêm. Riêng hàng ghế đầu tiên dành cho các linh hồn.

Indonesia

Lễ hội Rằm tháng 7 ở Indonesia có tên là Chit Gwee Pua. Dip này người dân tập trung về các đền chùa và mang theo đồ cúng dành cho những linh hồn kém may mắn. Phần đồ cúng sau đó được tặng người nghèo. Cảnh tượng tranh giành đồ cúng là phần hội không thể thiếu của Chit Gwee Pua ở đảo Java. Tại những vùng Bắc Sumatra, Riau và đảo Riau, người dân tổ chức những sân khấu Getai như truyền thống của cộng đồng người Hoa ở Malaysia hay Singapore.

Dịp rằm tháng 7, người Nhật Bản tổ chức lễ hội Phật giáo Obon để tỏ lòng biết ơn tới tổ tiên, nguồn cội. Lễ hội kéo dài trong khoảng 3 ngày (từ 13 đến 15/7 Âm lịch).

Ngày rằm tháng 7 còn có tên là Chugen, dịp người dân tặng quà cho cấp trên và người thân. Tục lệ này có nguồn gốc từ truyền thống dâng đồ cúng cho các linh hồn tổ tiên.

Vào ngày đầu tiên của Lễ hội Obon, người dân sẽ treo đèn lồng trước cửa để chỉ đường về nhà cho các linh hồn. Đến ngày cuối cùng là lễ thả đèn hoa đăng xuống những dòng sông để làm dấu dẫn đường cho những linh hồn trở về thế giới của mình. Có nơi tổ chức Lễ dâng lửa để soi đường cho linh hồn của những người đã khuất quay trở về trời (sau khi ghé về thăm trần thế trong dịp Obon) vào đêm 16 tháng 8.

 Trong Lễ dâng lửa linh thiêng này, 5 đám lửa lớn sẽ được đốt lên lần lượt ở trên 5 ngọn núi xung quanh Kyoto trong khoảng một giờ đồng hồ.

Các đám lửa được sắp xếp theo hình dạng của các chữ Hán ở năm ngọn núi, bắt đầu bằng ngọn núi chữ Đại (Daimonji), Diệu (Myo), Pháp (Ho), Thuyền (Funagata), chữ Đại nhỏ ở đỉnh núi nhỏ hơn gọi là Hidari-Daimonji, gần với Chùa Vàng, và kết thúc bằng đám lửa có hình Torii (có nghĩa là Cổng lên trời).

Mỗi đám lửa sẽ được thắp sáng trong vòng 30 phút, trong thời gian đó mọi người sẽ gửi những lời cầu nguyện đến tổ tiên. Sau khi các đám lửa đã cháy hết, các điệu múa truyền thống là Daimoku và Sashi của Lễ hội Obon sẽ được tổ chức trong vòng một tiếng đồng hồ ở chùa Yusen-ji dưới chân các ngọn núi. Lễ hội kết thúc với nghi thức thả thuyền giấy. Các con thuyền được xếp bằng giấy rồi thả theo các con sông như là biểu tượng để tiễn đưa linh hồn những người quá cố trở về thế giới của họ.

Hàn Quốc

Theo phong tục Rằm tháng 7 Âm lịch, người Hàn Quốc gọi là Bách Trung hay Bách Chủng, tức là 100 chủng loại hạt ngũ cốc, vì đây là thời điểm có nhiều loại rau củ quả có thể thu hoạch trong năm. Ngoài ra, người Hàn Quốc còn gọi ngày này là Lễ Trung Nguyên hoặc Vu Lan Bồn như người Hoa.

Dịp lễ Vu Lan Báo hiếu, nên cũng là thời kỳ để mọi người thể hiện tấm lòng tri ân, báo ân, cùng cầu nguyện cho cha mẹ hiện tiền được tăng long phúc thọ, cha mẹ, ông bà quá cố được siêu sinh cực lạc quốc. 

Trước kia, khi người Hàn Quốc chưa ấn định ngày mùng 8 tháng 5 là ngày Cha mẹ thì ngày rằm tháng 7 đã từng đóng vai trò là ngày báo hiếu với bậc sinh thành. Kể từ khi Phật Giáo truyền vào Hàn Quốc, mùa Vu Lan trở thành truyền thống báo hiếu.

Ở nông thôn Hàn Quốc, vào ngày Bách chủng Rằm tháng 7 âm lịch, mọi công việc đồng áng, bón phân làm cỏ cũng đã hoàn thiện. Người nông dân bắt đầu có thể nghỉ ngơi và chờ đến khi lúa chín, nên cũng không cần sử dụng đến cái liềm nữa. Chính vì thế mà ngày rằm tháng 7 Âm lịch còn được gọi là “Ngày rửa liềm”.

Xưa kia đây cũng là dịp để người ăn kẻ ở trong nhà được nghỉ ngơi, nên họ còn gọi ngày này là “Ngày sinh nhật của kẻ ăn người ở” hay “Tết của kẻ ăn người ở”. Người nông dân nghỉ việc đồng áng trong ngày rằm tháng 7 âm lịch. Họ làm cơm nấu rượu, ăn uống thỏa thuê và khua chiêng gõ trống thổi kèn cùng nhau vui ca hát nhảy múa. Các gia chủ thì sắm quần áo mới cho tôi tớ trong nhà mình.

Ở vùng Jeolla-do, người ta còn có tập tục là mời rượu người ở những nhà có sản lượng thu hoạch lớn nhất và bầu họ là một “Trạng nguyên nông nghiệp”. Người này sẽ được bôi mặt đen, khoác áo tơi dorongi, đội nón sậy satgat và cưỡi bò đi quanh làng. Nếu người ở đó là trai chưa vợ hay là gà trống nuôi con thì còn được gả cho các cô, các bà vừa lứa, và được tặng cả đồ gia dụng.