NSND Ngô Mạnh LânNSND, đạo diễn, họa sĩ Ngô Mạnh Lân sinh ngày 9/11/1934 tại xã Tả Thanh Oai, Thanh Trì, Hà Nội. Ông đến với mỹ thuật từ sớm. Như lời tự bạch của chính NSND Ngô Mạnh Lân, ông thích vẽ từ bé. Khi Cách mạng Tháng Tám thành công, ông vẽ hình Bác Hồ in trên tờ giấy thấm treo trên tường trong phòng khách ở nhà.
Năm 1949, ông được đi học Lớp hội họa 2 tháng của Liên khu X do họa sĩ Nguyễn Trọng Hợp phụ trách. Năm 1950, ông trúng tuyển vào Trường Mỹ thuật Việt Nam. Ba năm ở trường, ông được dìu dắt bởi họa sĩ Tô Ngọc Vân và nhiều họa sĩ nổi tiếng như: các họa sĩ Trần Văn Cẩn, Nguyễn Sỹ Ngọc, Nguyễn Văn Tỵ, Nguyễn Khang, Bùi Trang Chước, Nguyễn Tư Nghiêm - những họa sĩ xuất thân từ Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương.
Sau khi tốt nghiệp, ông được phân công công tác trong quân đội. Hòa bình lập lại, ông về thành phố, đi công tác Nam Định vừa giải phóng, rồi tiếp quản Thủ đô, phục vụ Triển lãm Mỹ thuật toàn quốc 1954 tại Hà Nội… Tháng 8/1955, ông được cử đi học ở Liên Xô, học về làm phim hoạt hình tại Trường Đại học Điện ảnh quốc gia Liên Xô (VGIK), trở thành lưu học sinh Việt Nam ở Moskva 7 năm. Tốt nghiệp xuất sắc năm 1962, ông về nước, công tác tại Xưởng phim Hoạt họa - Búp bê (nay là Hãng phim Hoạt hình Việt Nam), làm phim vẽ, phim cắt giấy, phim búp bê.
NSND Ngô Mạnh Lân là một trong những người đặt nền móng cho thể loại phim hoạt hình Việt Nam và là cây đại thụ của thể loại điện ảnh này. Ông đã đạo diễn 17 bộ phim hoạt hình, gồm nhiều thể loại và gặt hái được nhiều thành công. Các tác phẩm của ông đã để lại dấu ấn đậm nét trong lòng công chúng, đồng thời được ghi nhận bằng nhiều giải thưởng uy tín trong và ngoài nước. Tiêu biểu là 3 giải Bông sen Vàng tại Liên hoan Phim Việt Nam các năm 1970, 1973 cho các phim “Chuyện Ông Gióng”, “Mèo con”, “Con sáo biết nói” và 4 giải Bông sen Bạc cho các phim “Những chiếc áo ấm”, “Rừng hoa”, “Bước ngoặt”, “Trê cóc”. Đặc biệt, phim búp bê “Chuyện Ông Gióng” giành giải Bồ Câu Vàng tại Liên hoan Phim quốc tế Leipzig năm 1971 và phim hoạt họa “Mèo con” đoạt giải Bồ Nông Bạc tại Liên hoan Phim quốc tế Mamaia, Romania năm 1966. Ông trở thành đạo diễn đầu tiên của hoạt hình Việt Nam có phim đoạt giải thưởng quốc tế.
Sinh thời, nhà văn Võ Quảng, nguyên Giám đốc xưởng phim Hoạt hình Việt Nam từng nhận xét: “Những phim do Ngô Mạnh Lân đạo diễn mang tính chất trong sáng và giản dị với sự hài hòa mực thước, có nhiều chi tiết thi vị và loáng thoáng những nét reo vui”.
Ngoài làm phim, NSND Ngô Mạnh Lân còn là một họa sĩ. Ông vẽ nhiều thể loại, từng tổ chức 4 triển lãm cá nhân: Triển lãm sáng tác đồ họa Ngô Mạnh Lân tại Hà Nội, năm 1971; Triển lãm tranh Ngô Mạnh Lân tại Hà Nội năm 2005; Triển lãm tranh đồ họa Ngô Mạnh Lân tại Hà Nội năm 2014; Triển lãm tranh ký họa Ngô Mạnh Lân “Nét thời gian” tại Hà Nội năm 2019.
NSND Ngô Mạnh Lân còn tham gia công tác đào tạo chuyên ngành mỹ thuật, điện ảnh, viết sách, viết báo về những vấn đề liên quan đến nghệ thuật phim hoạt hình. Ông từng xuất bản nhiều sách về lĩnh vực này như: “Phim hoạt họa Việt Nam” (viết chung), NXB Văn hóa, năm 1977; “Hoạt hình - Nghệ thuật thứ tám”, NXB Văn hóa - Thông tin, năm 1999; “Dưới mái trường mỹ thuật thời kháng chiến”, NXB Mỹ thuật năm 2009; “Ngô Mạnh Lân - Chặng đường mỹ thuật 50 năm”, NXB Mỹ thuật, năm 2007; Ngô Mạnh Lân – Chặng đường phim hoạt hình, NXB Mỹ thuật, 2018 (tái bản); “Phim hoạt hình - Những nốt thăng, nốt trầm” - Viện Phim Việt Nam, NXB Văn hóa - thông tin, năm 2011…
NSND Ngô Mạnh Lân trở thành Tiến sĩ nghệ thuật học năm 1984 và được phong Phó Giáo sư năm 1991. Năm 1997, ông được Nhà nước phong tặng danh hiệu NSND và được tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhất một năm sau đó. Năm 1999, ông được nhận Giải thưởng chính thức của Hội Điện ảnh Việt Nam với cuốn sách “Hoạt hình - Nghệ thuật thứ tám”. Với những cống hiến to lớn của mình, năm 2007, NSND Ngô Mạnh Lân vinh dự được nhận Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật - ngành Điện ảnh…./.
